شب‌ادراری: تعریف و تقسیم‌بندی علمی و ارتباط آن با ختنه نوزاد
به دفع غیرارادی ادرار در حین خواب شبانه در کودکان با سن بیشتر از ۵ سال شب‌ادراری می‌گویند. طبق این تعریف کودک نباید هیچگونه بیماری یا ضایعه عصبی (نورولوژیک) مادرزادی یا اکتسابی (مانند صرع، آسیب نخاعی و ...) داشته باشد.
بی‌اختیاری شبانه در کودکان به دو دسته تقسیم می‌شود. اگر تنها علامت کودک بی‌اختیاری ادراری در شب باشد به آن بی‌اختیاری تک‌علامتی (Monosymptomatic) می‌گویند. در صورت وجود هرگونه علامت ادراری دیگر (مانند بی‌اختیاری در روز، درد، تکرر ادرار و ...) به آن بی‌اختیاری غیرتک‌علامتی (Nonmonosymptomatic) می‌گویند.
اپیدمیولوژی و سیر طبیعی بیماری
ادرارکردن در خواب یک مشکل شایع است به‌طوری‌که حدود ۲۰ درصد از کودکان درجاتی از این مشکل را دارند. طبق آمار به‌دست‌آمده حدود ۱۵ درصد از کودکان در سن ۵ سالگی از این مشکل رنج می‌برند که بدون درمان بهبود می‌یابند به‌طوری‌که بی‌اختیاری شبانه در سن ۱۵ سالگی حدود ۱ تا ۲ درصد است. شیوع شب‌ادراری در پسران حدود ۲ برابر دختران است.
دلیل ایجاد بی‌اختیاری شبانه چیست؟
علت این بیماری پیچیده و وابسته به فاکتورهای زیادی است هرچند زمینه ژنتیکی قوی برای آن وجود دارد. می‌توان گفت این بیماری یک تأخیر در تکامل کنترل مثانه است.
شایع‌ترین علت‌های این بیماری موارد زیر است:
- حجم پایین مثانه: مثانه هنوز به اندازه کافی بزرگ نشده است
- فعالیت بیش از اندازه عضله مثانه: شب در حین خواب مثانه منقبض می‌شود
- اختلال هورمونی که باعث تولید زیاد ادرار در شب می‌شود
- آپنه خواب: اختلال در تنفس در حین خواب به دلایلی مانند لوزه سوم می‌تواند باعث بی‌اختیاری در خواب شود
- عفونت ادراری: در صورت وجود عفونت حفظ کنترل ادرار بسیار سخت خواهد بود.(برای اطلاعات بیشتر در این زمینه به مقاله عفونت ادراری در کودکان: علایم، تشخیص، درمان و پیشگیری مراجعه کنید)
- مشکلات روان‌شناختی: استرس، اضطراب، بیش‌فعالی و اختلال تمرکز (ADHD) مانند می‌تواند باعث شب‌ادراری شود
- دیابت: شب‌ادراری ممکن است اولین علامت افزایش قند خون باشد
- یبوست مزمن: عضلاتی که کنترل مدفوع و ادرار را برعهده دارند مشترک هستند و یبوست مزمن ممکن است باعث اختلال در عملکرد این عضلات شود
- اختلال ساختاری در سیستم ادراری: هرگونه مشکل آناتومیک در سیستم ادراری می‌تواند منجر به بی‌اختیاری شود.
نکته قابل توجه در خصوص شب‌ادراری این‌است که این عارضه هیچگونه ارتباطی با ختنه ندارد. در واقع ختنه کردن یا نکردن نوزاد و یا کودک شما هیچگونه تاثیری بر روی شب‌ادراری نخواهد داشت.
چه زمانی برای شب‌ادراری به پزشک مراجعه کنیم؟
بی‌اختیاری شبانه ادراری یک پدیده طبیعی و شایع است که به‌مرورزمان برطرف می‌شود؛ اما در صورت موارد زیر باید به پزشک مراجعه کنید
- اگر کودک تا سن ۷ سالگی هنوز بی‌اختیاری شبانه دارد
- اگر بی‌اختیاری شبانه بعد از یک دوره (حداقل شش‌ماهه) از اختیار ادرار به وجود آمد
- در صورت وجود هرگونه علامت ادراری در روز (بی‌اختیاری روزانه، درد، فشار پایین ادرار، تغییر رنگ ادرار و ...)
- شک به وجود مشکلات جسمی و یا روان‌شناختی در کودک
- در صورت وجود یبوست
- صدای غیرطبیعی تنفس در حین خواب
- اگر کودک احساس شرمندگی و ناراحتی دارد حتی اگر سن او زیر ۷ سال است
روش‌های درمانی شب‌ادراری چیست؟
بسیاری از کودکان مبتلا به این مشکل با افزایش سن بهبود می‌یابند؛ اما در مواردی می‌توان سرعت بهبود رو افزایش داد. از طرف دیگر گاهی بی‌اختیاری ثانویه به وجود بیماری دیگر است که نیاز به معاینه و بررسی توسط پزشک متخصص دارد.
به‌طورکلی روش‌های درمانی شامل رفتاردرمانی، دارودرمانی و یا ترکیب این دو مورد است. قبل از استفاده از این روش‌ها حتماً باید کودک توسط پزشک متخصص معاینه و بررسی شود.
باید‌ها و نباید‌هایی که والدین باید رعایت کنند
این کارها را انجام دهید:
- در طی روز آب کافی به کودک بدهید
- مطمئن شوید کودک به‌صورت منظم دستشویی می‌رود (حدوداً ۴ تا ۷ بار در روز)
- قبل از خواب حتماً دستشویی برود حتی اگر احساس دفع ادرار نداشت
- کودک را در رفتارهای مثبت مثل دستشویی رفتن قبل از خواب تشویق کنید
- مطمئن شوید دسترسی کودک به دستشویی در شب راحت باشد
- از محافظ‌های ضد آب برای تشک یا تختخواب استفاده کنید
از انجام این کارها بپرهیزید:
- کودک را تنبیه نکنید. این کار می‌تواند باعث بدتر شدن مشکل شود. کودک در شب‌ادراری مقصر نیست
- نوشیدنی حاوی کافئین (چای، قهوه و نوشابه) به کودک ندهید
- در طول شب کودک را برای دستشویی رفتن بیدار نکنید. این کار در درازمدت کمک نمی‌کند.
