عفونت ادراری: تعریف و دسته‌بندی آن چگونه است؟
عفونت ادراری به وجود میکروارگانیسم (معمولاً باکتری) در ادرار می‌گویند. سیستم ادراری انسان شامل دو قسمت است. سیستم ادراری فوقانی که شامل کلیه‌ها (Kidneys) و حالب‌ها (Ureters)، سیستم ادراری تحتانی که شامل مثانه (Bladder) و پیشابراه (Urethra) است. عفونت در ادراری را نیز بر همین اساس به دو دسته فوقانی و تحتانی تقسیم می‌کنند.
باکتری چگونه وارد ادرار می‌شود؟
در ادرار هیچ میکروارگانیسم (از جمله باکتری) وجود ندارد. علت این مسئله مکانیسم‌های دفاعی سیستم ادراری است. به‌عنوان نمونه می‌توان به جریان یک‌طرفه ادرار، مواد سمی موجود در آن، وجود پروتئین‌های در ادرار که مانع رشد باکتری می‌شوند و ... اشاره کرد. به‌طورکلی دو راه برای ورود باکتری به سیستم ادراری وجود دارد. شایع‌ترین راه ورود باکتری از طریق مجرای خروجی ادرار (پیشابراه) است. آلوده‌شدن مجرای خروجی ادرار با مدفوع و عدم رعایت نظافت این ناحیه احتمال ورود باکتری را بیشتر می‌کند. راه کمتر شایع نیز ورود باکتری از خون است.
آیا در ایجاد عفونت ادراری تفاوتی بین دختر و پسر وجود دارد؟
بروز عفونت در ادرار در دخترها شایع‌تر پسرهاست. علت این موضوع طول کوتاه پیشابراه در دختران است (نزدیکی مجرای ادراری به مقعد). تنها استثنا این مورد در پسربچه‌های زیر یک سال است. به دلیل وجود پیش‌پوست (پوستی که سر آلت را می‌پوشاند) شیوع عفونت ادراری در پسرهای زیر یک سال که ختنه نشده‌اند بیشتر از دخترهاست. انجام‌دادن ختنه در سن پایین احتمال بروز عفونت ادراری را تا ۱۲ برابر کاهش می‌دهد.
علامت‌ها و نشانه‌های وجود عفونت در ادرار
علامت‌های وجود عفونت در ادرار در کودکان با بالغین متفاوت است. به‌خصوص اگر کودک سن پایین داشته باشد و نتواند به‌راحتی صحبت کند.
در صورت وجود علایم زیر در کودکان شیرخوار باید به عفونت ادراری شک کرد:
- تب
- تهوع و استفراغ
- بی‌حالی و ضعف
- تحریک‌پذیری
- کاهش میل به شیر یا غذا
- ناتوانی در وزن‌گیری
- تغییر رنگ یا بوی ادرار
در کودکان با سن بیشتر و آن‌هایی که می‌توانند صحبت کنند علایم زیر می‌تواند مطرح کننده وجود عفونت در ادرار باشد:
- احساس سوزش یا درد در حین ادرارکردن
- تکرر ادرار (زودبه‌زود نیاز به دستشویی دارند)
- ناتوانی در کنترل اختیار ادرار
- هرگونه تغییر در عادت دستشویی رفتن مانند خیس کردن خود یا شب‌ادراری (بی‌اختیاری ادرار در حین خواب)
- احساس درد در شکم یا پهلوها
- بوی بد ادرار، وجود خون در ادرار و یا ادرار کدر (تغییر رنگ ادرار)
چگونه وجود عفونت در ادرار تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص این بیماری توسط پزشک بر اساس علامت‌ها و نشانه‌های بالینی کودک انجام می‌شود. برای تأیید تشخیص نیاز به بررسی آزمایشگاهی ادرار و یا کشت ادرار از نظر وجود باکتری است. نحوه نمونه‌گیری ادرار در سنین مختلف متفاوت است. در کودکان کم‌سن از کیسه‌هایی که به بدن می‌چسبند استفاده می‌شود. در کودکانی که اختیار دفع ادرار را دارند؛ مانند بالغین نمونه‌گیری می‌شود. در موارد کمی نیاز به نمونه‌گیری مستقیم از مثانه وجود دارد.
درمان عفونت ادراری در کودکان
برای درمان عفونت در ادرار معمولاً نیاز به مصرف دوره کوتاهی از آنتی‌بیوتیک است. انتخاب نوع آنتی‌بیوتیک و مدت‌زمان مصرف آن توسط پزشک بر اساس نتایج آزمایشگاهی و شرایط کودک است. در کودکان با سن کم و یا مبتلا به عفونت شدید ممکن است نیاز به بستری‌شدن هم وجود داشته باشد.
آیا راهی برای پیشگیری از عفونت ادراری وجود دارد؟
جلوگیری از بروز عفونت ادراری در همه کودکان غیرممکن است. بااین‌وجود می‌توان با رعایت بعضی نکات احتمال بروز عفونت را کاهش داد.
برای پیشگیری از عفونت ادراری اقدامات زیر توصیه می‌شوند:
- تغذیه کودک با شیر مادر به‌صورت انحصاری در شش ماه ابتدای زندگی
- مصرف کافی مایعات توسط کودک
- آموزش صحیح ادرارکردن به کودک برای پرهیز از نگه‌داشتن ادرار
- آموزش روش صحیح نظافت به کودکان به‌خصوص دختران به این صورت که ابتدا ناحیه مقعد را بشویند و سپس ناحیه تناسلی
- استفاده‌نکردن از لباس‌های زیر با جنس پلاستیک
- جلوگیری از بروز یبوست در کودک
- استفاده از صابون کودک (صابون غیر معطر) برای شست‌وشو
- انجام‌دادن ختنه در پسران قبل از شش‌ماهگی
همانگونه که در مقاله پیش رو عنوان شد، انجام دادن ختنه نوزاد قبل از شش‌ماهگی باعث کاهش خطر ابتلای کودک شما به عفونت‌های ادراری می‌گردد.
